Monday, December 12, 2011

440th Pampanga Day

Happy Pampanga Day!

Nanu ing masaia quing aldong ini? A wa, 440th founding anniversary pin pala.

Cutang cu mu. Itamung Capampangan queti Pampanga, dapat tamu pin uari maging masaya? Masaia ia uari ing mamamate na ing quecatamung Amanu? Masaia uari ing deng alus angang cultural activities, commercialized na?

Masaia uari ing catutuan a reng pipagaralan ta queti mismung Indung Tibuan babaual da la reng anac tamu quing pamangamit king Amanung Sisuan? Papamaraian do pa!

E uari atin nang DepEd Memorandum? Ituru ing Capampangan careng pipagaralan queti Indung Tibuan. Ing cutang, deng materiales uari quing pamanuru, macasadia no ngan? Deng macasadia, istu no man caia? Nung mali la mu rin deng ituru, e uari mas maragul a casalanan ita? Anti da naman sinaup macamate quing Amanung Sisuan.

Metung a talaturu, tiru ne ing sitentang anac ngening abac, sitenta na naman ning gatpanapun. Gamitan de ing amanung meturu anga quing dagul la. Ali da man abalu a e istu ing gagamitan da. Tuneng macalungcut. Tuneng macagaga.

Ngara, enrichment kanu ini. E wari “enrichment means addition of new vocabulary for new concepts, not replacement of old vocabulary by new vocabulary” anang Steve Quakenbush, SIL. Macananu iang pamagpaiaman ning quecatamung Amanu ing pamalitan ta la deng amanung sadiang atin ta naman pala?

“Our language is a very wide language and the words we currently have can be used to form more synonyms to whatever words we want to enrich without us borrowing, by just putting affixes around and in one word you can make so many synonyms...” ana pin Leh Sarjareh.

Ot ali taya ituru deng sadiang quecatamung Amanu? Ot e ta la gamitan deta careng materiales a gamitan quing pamanuru ning Amanung Sisuan careng pipagaralan?

Patse mete ing quecatamung Amanu, mete mu naman ing panga-Capampangan tamu.

Language, Script, and Culture are the things that define a people. If the language dies, the identity dies too.
“Capampangan cu, pagmaragul cu!” Anang caralas cung daramdaman. Anang calaguang sambitlan. Ing cutang, nanu ing gagauan mu para isalba ing mamamate tamung Amanu?!

Ot quing Cebu, Cebuano ing carelang gagamitan? Cadua dang amanu ing Ingles. Ing Tagalog-based Filipino, cacatlu mu quing carelang amanu.

Abalu cu kang Mr. Ernie Turla, “Qng Pangasinan, Pangasinan ing papagamit na ning gobernador da qng capitolyu.” Ali te agawa queti Pampanga ita?! Ana uaring casaquit ipatupad iti quing quecatamung calugurang lalauigan?!

Capanagkatan nang Mike Pangilinan:
“Ngéning Aldó ning Kapampángan, igulísak ta king gubernadór na dápat maging néng Amánung Basál ning Lalauigang Kapampangan ing Kekatámung Amánung Sísuan!!!”

Asnang calambat a panaun, ali la uari Kapampangan deng milulucluc quing quecatamung capitoliu? Nucarin ing carelang lugud quing Indung Tibuan? Ot mengapaburen a miabe quing United Nations report ing Capampangan a metung careng “endangered languages”?

Provincial Board Resolution ing cailangan. Pati na rin Municipal level. Gawan ta ia pin Amanung Basal ning quecatamung calugurang lalauigan ing Amanung Sisuan.

Cumua tamung experts para salese deng materiales a gagauan para gamitan quing pamanuru ning quecatamung calugurang Amanung Sisuan. Ali tamu paburen na micabit quing libru deng e istu. Ali tamu papaten rugu ing quecatamung Amanu ampo ing quecatamung Capampangan identity.

Migising ca caluguran cung Capampangan!
Happy Pampanga Day!



*************************************

Author’s Note:

Panupaya yu cu pu capatad a cabalen, nung maracal man deng camalian cu quing canacung grammar ampo spelling. Ala na pung edit ini. Diretsu mu pu. Quecayung macaquilala canacu, balu yung magsimula cu pamung manig-aral quing quecatamung Amanu.

Migit aduang-pulung banua nang macasalicut ini quing canacung pusu. Migit aduang-pulung banuang mamamasa ampo magmasid mu ing cacung gagauan. Tatacut cung maquitalamitan quecayung matenacan quing Amanung Sisuan. Pauli na ning ali cu purung Capampangan, ali cu bait ampo tubu queti caluguran tamung lalauigan.

Nung daia mu ing pisasabian, daia cung Sugbuwanun, dapot bait ampo tubung Menila a queragulan ing Ingles bilang mumunang amanu. Ing daia cung Capampangan ana mung caritac dapot ing pusu ampong caladua cu Capampangan iang tune.

Tutung dimut cu cabaluan quing everything Capampangan. Ania e cu sasabi manibat quing ibat. Caracal a matenacan dapot macanian pa mu rin ing malaliari. Ing “credential” cu mung acaquit cu, ing canacung daraiang pusu quing malaliari quing quecatamung Amanu, Sulat, ampo Cultura. Criticize me if you will for these words of mine here, but please do try getting the message I am trying to put across.

Paburen tamu uari cabud namung mate ing quecatamung Amanu? Ing quecatamung Sulat? Ing quecatamung panga-Capampangan?

Let us all agree to disagree as long as we all are working towards one goal, saving our Capampangan identity by way of saving our Language, Script, Culture, and History.

Friday, December 9, 2011

Mumuna, Cacadua, Tatauli

Mumuna, Cacadua, Tatauli
Atlung Butilyang Capampangan


Mumuna
Arvin Jed ia lagiu,
anghel binie ning Guinu.
Quinq idad nang labing-ualu
ngeni, bayung tau nang tutu.

Cacadua
Allen Jeramie ia,
maniampang medalia.
Pamanisip malalam ia.
Quinq pisamban, magserbisiu ia.

Tatauli
I Arlan Jegvinne.
Linto, digsu iang ali.
Agad quinua, simap ali.
Tune capasalamatan mi.

Thursday, December 1, 2011

Disiplina 3 on GNP


Disiplina......
isang salitang napakasimple ngunit bakit sadyang napakahirap isapuso....(part four)

Motorcycle drivers. Bakit hindi mag-helmet? Bakit pilit nagsasakay ng lagpas sa dalawa? Bakit ang hilig sumingit at mag-overtake?

Simple lang. Mag-helmet. Siguraduhing may lisensya at rehistro. Sumunod sa traffic rules. Mahirap bang gawin yun? Buhay ang kadalasang kapalit ng paglabag sa mga simpleng patakaran na ito.

Disiplina sa sarili...........maliit na bagay pero napakahalaga........